Czym jest choroba Parkinsona?
Choroba Parkinsona (łac. morbus Parkinsoni) jest postępującą chorobą neurologiczną, która prowadzi głównie do utraty komórek wytwarzających dopaminę w określonym obszarze mózgu, istocie czarnej (łac. substantia nigra).
Jak często występuje choroba Parkinsona?
Prawie 10 milionów ludzi na całym świecie żyje z chorobą Parkinsona. Jest to druga najczęstsza choroba neurodegeneracyjna po chorobie Alzheimera. Liczba osób żyjących z chorobą Parkinsona znacznie wzrośnie w przyszłości ze względu na starzenie się społeczeństwa.
Jakie są objawy choroby Parkinsona?
Choroba Parkinsona rozwija się inaczej u różnych chorych. Istnieje wiele objawów związanych ze schorzeniem, ale u żadnej dotkniętej osoby nie rozwijają się wszystkie możliwe objawy. Istnieją jednak trzy główne objawy, których połączenie jest niezbędne do postawienia diagnozy:
Spowolnienie ruchowe (bradykinezja)
Ogólna akinezja jest podstawowym warunkiem rozpoznania choroby Parkinsona. Objaw ten może teoretycznie wystąpić przy każdym ruchu, ale jest bardzo różny w przypadku każdej osoby. Często akinezja objawia się ograniczeniem ruchomości w taki sposób, iż osoba chora wykonuje małe kroki, powłócząc nogami, a także ma trudności z wykonywaniem ruchów tułowia. Ale zręczność rąk może również ulec pogorszeniu, co u niektórych chorych już na wczesnym etapie choroby objawia się pisaniem drobnym pismem. Ponadto, może występować opóźnienie w połykaniu, co wiąże się z trudnościami w połykaniu i widocznie zwiększonym ślinieniem. U niektórych cierpiących głos staje się cichszy, a język mniej wyraźny. Akinezja może również wpływać na mimikę twarzy i prowadzić do nieruchomego wyrazu twarzy (maskowatość twarzy).
Zjawisko on-off charakteryzuje się nagłą zmianą ze stanu dobrej mobilności na stan bezruchu, ale zwykle obserwuje się je dopiero po wielu latach terapii farmakologicznej.
Drżenie (tremor)
Tak zwany tremor w stanie spoczynku jest częstym wczesnym objawem choroby Parkinsona. Drżenie jest spowodowane wzajemnym napinaniem przeciwdziałających mięśni i jest zwykle początkowo jednostronne. Osoby dotknięte często zgłaszają zwiększone występowanie tego objawu w czasie, gdy oddają się relaksowi, np. podczas czytania lub oglądania telewizji. Jednak pojedyncze drgania mogą mieć różne przyczyny, np. być skutkiem ruchów i sportu, stresu lub urazów. Ponadto drżenie może być również spowodowane przyjmowaniem niektórych leków.
Sztywność mięśni (rigor)
Sztywność jest spowodowana mimowolnym napięciem mięśni ważnych dla ruchu. Z zewnątrz widoczne jest lekkie wygięcie stawu łokciowego, tułowia i szyi, a także stawów kolanowych. Grupy mięśni znajdujące się blisko tułowia są często bardziej dotknięte. Usztywnieniu często towarzyszy ból. Ból barku i ramienia, dla którego nie można znaleźć innej przyczyny, jest częstym wczesnym objawem choroby.
Ponadto osoby dotknięte chorobą mają wiele innych objawów związanych z ruchem (motorycznych), ale także niezależnych od ruchu (niemotorycznych).
Niestabilność posturalna (zaburzenia postawy wyprostowanej)
Pod pojęciem niestabilności posturalnej rozumie się zaburzenie postawy wyprostowanej. Małe, szybko reflektujące ruchy kompensacyjne mogą być opóźnione w chorobie Parkinsona, prowadząc do braku pewności chodu i pozycji stojącej. Może to prowadzić do skłonności do upadków.
Zaburzenia węchu i smaku ze zmniejszoną zdolnością odczuwania zapachów aż do braku odczuwania zapachu
- Zaburzenia snu, takie jak problem z zapadnięciem w sen lub utrzymaniem go, a także zaburzenia zachowania podczas snu w fazie REM, objawiające się nieprawidłową aktywnością fizyczną i psychiczną
- Objawy żołądkowo-jelitowe, np. zaburzenia opróżniania żołądka, zaparcia
- Objawy urologiczne, np. dysfunkcja pęcherza moczowego, zaburzenia seksualne
- Zaburzenia regulacji krążenia ze spadkiem ciśnienia krwi w pozycji wyprostowanej (niedociśnienie ortostatyczne) aż do utraty przytomności
- Zaburzenie regulacji temperatury ze zmniejszoną tolerancją ciepła
- Objawy psychologiczne, takie jak depresja, urojenia zmysłów, wolniejsze procesy myślowe, a nawet demencja. Jednak szczególnie demencja zwykle objawia się dopiero po wielu latach choroby.
- Objawy wrażliwe, np. zaburzenia czucia (dyzestezja), bóle zwykle obejmujące stawy
Kogo dotyka choroba Parkinsona?
Dokładne przyczyny choroby Parkinsona nie są jeszcze w pełni poznane. Naukowcy uważają, że przyczyną jest połączenie czynników genetycznych i środowiskowych. Najistotniejszym czynnikiem ryzyka choroby Parkinsona jest podeszły wiek, przy czym większość osób diagnozuje się w wieku od 60 do 70 lat. Mężczyźni są 1,5 razy bardziej narażeni na zachorowanie niż kobiety. W niektórych przypadkach choroba ta może rozwinąć się przed 50 rokiem życia, nazywa się to chorobą Parkinsona typu „young onset”. W takich przypadkach przydatne może być badanie genetyczne, ponieważ niedawno stwierdzono, że pewne zmiany genetyczne są związane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia choroby Parkinsona. Przyczyny genetyczne można wykryć w około 10 – 15% wszystkich przypadków choroby Parkinsona.
Jak diagnozuje się chorobę Parkinsona?
Nie ma pojedynczego testu diagnostycznego w kierunku choroby Parkinsona. Kluczowe dla rozpoznania są wyniki badania ciała. Jednak specjalistyczna dodatkowa diagnostyka, taka jak procedury obrazowania, badania medycyny nuklearnej (FP-CIT SPECT i PET), diagnostyka laboratoryjna i badania genetyczne człowieka wspierają diagnozę kliniczną lub służą rozgraniczeniu innych chorób o podobnych objawach.
Jak leczy się chorobę Parkinsona?
Wyleczenie choroby Parkinsona poprzez wyleczenie jej przyczyn nie jest jeszcze możliwe. Istnieją jednak skuteczne terapie lekowe, które można dostosować i ukierunkować na leczenie objawów. We współpracy z innymi pracownikami służby zdrowia z dziedzin takich jak poradnictwo dietetyczne, fizjoterapia, terapia zajęciowa i terapia logopedyczna, chorzy mogą doświadczyć poprawy w codziennym życiu. Jednak w przebiegu choroby leki często muszą być przyjmowane w większych dawkach i w krótszych odstępach czasu. Dlatego często są one łączone. Jeśli nadal będziesz zauważać silne wahania w działaniu, można rozważać zastosowanie stałej infuzji leku poprzez system pomp lub chirurgicznej procedury głębokiej stymulacji mózgu. Zapytaj swoich lekarzy, czy te środki terapeutyczne są również odpowiednie dla Ciebie.
Dostosowując swój styl życia, możesz mieć również pozytywny wpływ na przebieg choroby. Pomóc mogą racjonalnie zaplanowane przerwy na odpoczynek i regularny ruch w codziennym życiu. Obecna wiedza mówi, że regularny trening wytrzymałościowy może nawet opóźnić chorobę.
Słyszałem(-am) XY o chorobie Parkinsona – czy to prawda?
Istnieje wiele mitów i błędnych przekonań na temat choroby Parkinsona. Wiedza o tym, co jest prawdą, a co fałszem, może pomóc lepiej radzić sobie z chorobą. Oto lista najczęstszych nieporozumień:
Choroba Parkinsona wpływa TYLKO na ruch lub objawy motoryczne, takie jak drżenie, sztywność i spowolnienie.
Wiele objawów choroby Parkinsona nie ma nic wspólnego z ruchem. Większość pacjentów cierpi również na objawy pozamotoryczne, które również wpływają na ich jakość życia i wymagają leczenia. Więcej informacji można znaleźć tutaj (rozdziału „Jakie są objawy choroby Parkinsona?”).
Stopień ciężkości choroby Parkinsona można ocenić na podstawie pojedynczej obserwacji.
Wiele objawów choroby Parkinsona może mieć zmienny stopień ciężkości i nie wszystkie objawy są widoczne przez cały czas. Wiele osób z chorobą Parkinsona doświadcza tak zwanych faz „ON” (kiedy czują się komfortowo, a leki działają) i faz „OFF” (kiedy objawy są problematyczne, a leki nie działają wystarczająco dobrze). Przydatne jest udokumentowanie tych wahań, ponieważ pozwoli to śledzić ewolucję objawów pod względem czasu i dawek, co pomoże lekarzowi dostosować harmonogram przyjmowania leków. Porozmawiaj ze swoimi lekarzami o takich dziennikach leczenia.
Ponieważ lewodopa przestaje działać już po kilku latach, należy opóźnić jego przyjmowanie tak długo, jak to możliwe.
Obecne wyniki badań pozwalają na zróżnicowane spojrzenie na zastosowanie lewodopy także jako początkowego leczenia młodszych pacjentów. Chociaż wczesne rozpoczęcie tej terapii nie może zatrzymać choroby, prowadzi do zmniejszenia niepełnosprawności w dłuższej perspektywie. Obawy dotyczące rozwoju powikłań spowodowanych wczesnym rozpoczęciem terapii lewodopą, które doprowadziły do błędnego rozumienia strategii oszczędzania lewodopy, zostały zrelatywizowane w świetle badań. Potencjał wczesnej poprawy jakości życia wykazano raczej poprzez ukierunkowaną i opartą na potrzebach terapię lub doradztwo w odniesieniu do wszystkich wariantów terapeutycznych.
Twoi lekarze mogą dokładnie przewidzieć Twoją przyszłość oraz progresję choroby.
Ponieważ u każdej osoby dotkniętej chorobą ma ona indywidualny przebieg i inaczej reaguje na leczenie, niemożliwe jest dokładne przewidzenie, w jaki sposób choroba będzie postępować u Ciebie. Jednak poprzez zdrowy tryb życia, wczesne i profesjonalne leczenie choroby Parkinsona można pozytywnie wpłynąć na przebieg choroby i zmniejszyć ryzyko powikłań. Zapytaj swój zespół terapeutyczny, co możesz zrobić w swojej sytuacji, aby wspomóc swoje zdrowie.
Wszystkie osoby z Parkinsonem doświadczają „napadów”.
Objawy choroby Parkinsona rzadko zmieniają się nagle w ciągu dni lub tygodni. Jeśli tak się stanie, ważne jest, aby wspólnie z zespołem terapeutycznym poszukać przyczyny. Zmiany leków, infekcje, brak płynów, brak snu, stres i inne czynniki wpływające na Twoje zdrowie mogą wpływać na objawy Parkinsona. Dlatego ważne jest rozpoznanie podstawowych problemów związanych z ostrym pogorszeniem stanu ogólnego i uwzględnienie ich w leczeniu.
Chcesz dowiedzieć się więcej o chorobie Parkinsona?
Grupy samopomocy działające przy stowarzyszeniu Deutsche Parkinson Vereinigung e.V. udostępniają szczegółowe artykuły, podcasty i filmy o chorobie Parkinsona na stronie internetowej:
